ایزو ۹۰۰۱
سیستم مدیریت کیفیت
ISO 9000 چیست ؟
استاندارد های سری ۹۰۰۰ استاندارد های مدیریتی هستند که مبانی یک سامانه مدیریت کیفیت را بیان می کنند . به عبارت دیگر استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ استاندارد محصول نیست ولی راهکارهای اجرایی برای رسیدن به کیفیت مناسب مجصولات و رضایت مصرف کننده ارائه میکند .
استاندارد های سری ISO 9000 کاملا عمومی بوده و در تمام بخشهای صنعت و خدمات قابل پیاده سازی است . از بین استانداردهای خانواده ۹۰۰۰ تنها استاندارد ISO 9001 دارای گواهینامه می باشد و سایر استانداردها نقش راهنما را دارد .
تاریخچه استاندارد های سری ISO 9000
استانداردهای مدیریت کیفیت به صورت امروزی ابتدا در آمریکا پایه گذاری شد و اولین استاندارد مکتوب مدیریت کیفیت بوسیله ارتش ایالات متحده آمریکا برای اطمینان از کیفیت کالاها و تجهیزات مورد نیاز ارتش به شماره MIL-9858 A در سال ۱۹۵۹ تدوین شد. این استاندارد الزامات یک سیستم تضمین کیفیت را ارائه می کرد.
این استاندارد پایه و اساس سایر استانداردهای مدیریت کیفیت ، مانند استاندارد تضمین کیفیت ناتوAQAP ، استاندراد کیفیت جنرال موتور CQS ، کد فدرال برای صنایع هسته ای ۱۰CFR50و غیره میباشد.
موسسه BSI با توجه به موفقیت استاندارد MIL-9858A اقدام به تدوین استاندارد تضمین کیفیت تحت شماره BS 5750 نمود وآن را برای اجرا به سازمانهای متقاضی گرفتن گواهینامه مدیریت کیفیت ابلاغ نمود .
با توجه به موفقیت استاندارد BS 5750 سازمان جهانی استانداردسازی International organization for standard کمیته فنی شمارهTC 176 را مامور تدوین استانداردهای مدیریت کیفیت نمود و این کمیته فنی بر پایه استاندارد BS 5750 اقدام به تعریف استانداردهای سری ۹۰۰۰ در سال ۱۹۸۷ نمود.
لازم به ذکر است که عدد ۹۰۰۰ صرفا” به این جهت به این سری استاندارد داده شد که تا آن تاریخ حدود ۹۰۰۰ استاندارد تدوین شده بود.
این سری استاندارد شامل چهار استاندارد به شرح زیر بود :
ISO 9001 استاندارد تضمین کیفیت برای سازمانهای طراح،تولید و ارائه کننده خدمات و نصب
ISO 9002 استاندارد تضمین کیفیت برای سازمانهای تولید کننده و ارائه دهنده خدمات و نصب
ISO 9003 استاندارد تضمین کیفیت برای سازمانهای بازرسی کننده
ISO 9004 خطوط راهنما برای بهبود عملکرد سیستم مدیریت
به علاوه این استاندارد شامل یکسری استاندارد استاندارد پشتیبان مانند ISO 8402 واژگان مدیریت کیفیت یا ISO 10011 برای ممیزی سیستم های کیفیت و یکسری خطوط راهنما بود.
لازم به ذکراست استاندارد های ایزو۹۰۰۰ ویرایش ۱۹۸۷ با استقبال زیادی مواجه نشد ، چرا که این استاندارد ها مبانی یک سیستم تضمین کیفیت را بیان می کردند درحالیکه جهان در تب و تاب سیستم مدیریت کیفیت و مدیریت کیفیت جامع بود.
در سال ۱۹۹۴ سری استانداردهای ایزو ۹۰۰۰ برای اولین بار بازنگری شد ولی تغییرات عمده ای در آن داده نشد . تنها تغییرات مختصری برای اینکه این استاندارد از یک استاندارد تضمین کیفیت به یک استاندارد مدیریت کیفیت تبدیل شود ، در آن داده شد.
پس از این تغییرات استانداردهای سری IS09000 به طور گسترده ای در جهان مورد استقبال قرار گرفت اما هر چه بیشتر مورد استفاده قرار گرفت نقایص آن بیشتر مشخص شد و از سوی دیگر کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده آن را ناکافی و متعلق به دهه ۶۰ میلادی میدانستند.
سه شرکت جنرال موتورز ، کرایسلر و فورد با مبنا قرار دادن استاندارد ISO 9001 : 94 و اضافه کردن یکسری الزامات و خطوط راهنما ( گاید لاین ) مانند APQP , PPAP , MSA , SPC ,… اقدام به تدوین استاندرد مدیریت کیفیت QS 9000 نمودند.
با توجه به بازخور ها از اجرای استاندارد های سری ۹۰۰۰ از سال ۱۹۹۸ کمیته TC 176 در جلساتی بازنگری استانداردهای سری ۹۰۰۰ را در دستور کار قرار داد و بالاخره در سال ۲۰۰۰ این سری استانداردها را با تغییرات گسترده ای نسبت به ویرایش قبلی منتشر کرد.
یکسری استاندارد پشتیبان مانند ISO 10012 استاندارد کالیبراسیون ، ISO 10013 خطوط راهنمای مستندسازی استاندارد ISO 10014 راهنمایی برای تحقق منافع مالی و اقتصادی ، ISO 10015 خطوط راهنما جهت اثر بخشی آموزش ، ISO 10019 خطوط راهنما برای انتخاب مشاورین سیستم مدیریت کیفیت و استفاده از خدمات آنان ،ISO 19011 استاندارد ممیزی سیستم های مدیریت کیفیت و زیست محیطی IWA2 تشریح عناصر و الزامات مدیریت فرآیند آموزش و ….. برای آن ایجاد شد.
با توجه به نیاز جامعه این استاندارد ها دوباره بوسیله کمیته ۱۷۶ سازمان جهانی استاندارد سازی به شرح زیر مورد بازنگری قرار گرفت:
در سال ۲۰۰۵ استاندارد ISO 9000 ( مبانی و واژگان مدیریت کیفیت ) دوباره مورد بازنگری قرار گرفت و بالاخره در سال ۲۰۰۸ ویرایش چهارم استاندارد ISO 9001 منتشر شد.
استاندارد ISO 9001:2008 تفاوت ساختاری زیادی با ویرایش ۲۰۰۰ آن نداشت و بیشتر به شفاف سازی الزامات ۹۰۰۱ پرداخته است.
اما یکسری الزامات مانند لزوم کالیبراسیون نرم افزارهای پایش و اندازه گیری ، تغییرات در پایش فرآیندها ، تغییر در هرم مستندات، اضافه کردن ارزیابی اثر بخشی سیستم کیفیت در اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه و ….. به آن اضافه شده بود.
این استاندارد در حال حاضر به طور گسترده ای در جهان مورد استفاده قرار می گیرد بر اساس بعضی آمارها بین ۹۵۰۰۰۰ تا یک میلیون گواهینامه تا سال ۲۰۱۰ در جهان صادر شده .
مزایای استاندارد ایزو ۹۰۰۱
ایجاد اطمینان در مشتریان
ایجاد کنترل بیشتر بر فرآیند های سازمان
بهبود ارتباطات درون سازمانی
ایجاد بستری مناسب برای بهبود کیفیت
حفظ و ارتقاء سطح دانش فنی و سطح کیفیت
پیشگیری از تولید محصول نا منطبق
کاهش ضایعات و دوباره کاری ها در خط تولید
بهبود عملکرد و افزایش بهره وری
کاهش میزان شکایات مشتریان و محصول مرجوعی
عملکرد سیستماتیک و قابل پیش بینی
اصلاح خطاها و پیشگیری از وقوع مجدد آنها
گسترش فرهنگ سازی و تفکر سیستماتیک
الزامات ایزو ۹۰۰۱
یکی از مهمترین خواسته های ISO9001:2008 داشتن نگرش فرآیندی به امور سازمان می باشدتا به این وسیله مدیریت در سازمان بهتر اعمال و اثربخشی اقدامات و سیستم یهتر سنجیده شود.
در تمام سیستم های کیفیت مستند سازی یک اصل اساسی می باشد استاندارد ISO9001:2008از شرکتها می خواهد یک سیستم برای کنترل مستندات خود ایجاد کنند .
پس از آن استاندارد وظایف و مسئولیت هایی را در ارتباط با مدیر عمل شرکت مطرح میکند .
بعد از آن نوبت به بیان الزماتی در ارتباط با نحوه مدیریت منابع می کند
در مرحله بعدی استاندارد به بیان الزاماتی برای مراحل پدید آوری محصول از گرفتن سفارش تا تحویل کالا و یا ارائه خدمات را مطرح می کند .
و دست آخر در استاندارد کنترل های مورد نیاز سیستم مدیریت تعریف می شود .